Podstawowe informacje dotyczące działania „Reaktywacja i rozwój drzeworytu płazowskiego”.
Stowarzyszenie Tegit Et Protegit (ze współorganizatorami Gminny Ośrodek Kultury w Narolu i Stowarzyszenie Animacji Kultury Pogranicza Folkowisko), jest organizacją odpowiadającą za wpis pod tytułem:
Reaktywacja i rozwój drzeworytu płazowskiego z dziedziny: wiedza i umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym.
do Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego
tworzonego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wpis jest akceptowany i podpisywany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Po zapoznaniu się i podpisaniu przez deklarujących chęć pracy na rzecz lokalnej społeczności depozytariuszy wniosku praktyki (dwóch ówczesnych członków Stowarzyszenia Tegit Et Protegit: Grzegorz Ciećka i Anna Serkis-Wojtowicz, oraz zaproszonego do wspólnych działań ludowego twórcy, rękodzielnika, Józefa Lewkowicza), związanej z Reaktywacją i rozwojem drzeworytu płazowskiego, depozytariusze zadeklarowali długofalową pracę nad działaniami mającymi na celu wypracowanie trwałej żywotności drzeworytnictwa (kontrola efektów prac następuje po 5 latach od wpisu i wydawana jest wtedy opinia o żywotności niematerialnego dziedzictwa kultury). Osobą odpowiedzialną na wpis, kwestie organizacyjnie, oraz kontakty z NID jest Alicja Mróz ze Stowarzyszenia Tegit Et Protegit.
W związku z brakiem szczegółowych informacji dotyczących przedmiotu i idei wpisu, Stowarzyszenie Tegit Et Protegit udostępnia podstawowe informacje i definiuje reguły na jakich działa dla mediów i osób zainteresowanych.
Szczególnym celem działania Reaktywacja i rozwój drzeworytu płazowskiego jest wypracowanie żywotności dla drzeworytnictwa w Płazowie i jego okolicy oraz promocja rzetelnej historii związanej z drzeworytem w Płazowie. Ponieważ dziedziną niematerialnego dziedzictwa kulturowego z jaką pracujemy jest wiedza i umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym, szczególny nacisk kładziemy na prace badawcze związane z tradycyjnym rzemiosłem drzeworytniczym od początku powstania jako sztuki ludowej pod koniec XVII wieku, jak i wcześniej jej tradycyjnej rzemieślniczej średniowiecznej postaci. Dalszym efektem jest wykorzystanie tej wiedzy i ciągłe udoskonalanie umiejętności. Efekty tych badań są jawne i są przynajmniej raz w roku publikowane, czy to w publikacjach, artykułach czy socialmediach.
Podstawowy aspekt dotyczy dziedzictwa kulturowego jakiego dotyczy wpis, jakim jest drzeworyt z Płazowa. Ponieważ Muzeum Etnograficzne w Krakowie jest właścicielem oryginalnej kolekcji 22 oryginalnych drzeworytów pochodzących z Płazowa, których historia badana była od 1900 roku do czasów obecnych, mamy bardzo bogaty zbiór informacji na temat tej kolekcji. Depozytariusze (szczególnie ta rola przydzielona jest w ramach wpisu do rejestru Grzegorzowi Ciećka) mają za zadanie badać historię i odkrywać jej nowe aspekty, czy też wykorzystywać do budowania „dobrej praktyki w ochronie niematerialnego dziedzictwa”. W związku z tym, że Stowarzyszenie Tegit Et Protegit oraz współorganizatorzy „Reaktywacji i rozwoju drzeworytu płazowskiego” respektują własność kolekcji płazowskiej, która znajduje się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie i zobowiązuje się jasno definiować miejsce usytuowania oryginałów, ich wartość i unikatowość. Zobowiązanie to wynika z okazjonalnego używania drzeworytu z Płazowa (kopie) do jego promocji niekomercyjnej jako kolekcji i lokalnego dziedzictwa kultury. Do tego dochodzi kwestia praw własności i autorskich. Tworzone ewentualne oryginalne kopie w ramach działań będą widocznie oznaczane i podpisywane według schematu:
Kopia drzeworytu z Płazowa [nazwa, tytuł] pochodzącego z warsztatu rodziny Kostrzyckich działającego w XIX wieku w Płazowie. Autor kopi [Imię i nazwisko] data wykonania. Oryginał znajduje się w zbiorach Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Podobnie powinny być opisywane odbitki z desek drzeworytów!
Kopia drzeworytu z Płazowa [nazwa, tytuł] pochodzącego z warsztatu rodziny Kostrzyckich działającego w XIX wieku w Płazowie. Autor kopi [Imię i nazwisko] data wykonania, numer odbitki. Odbitka wykonana z kopii deski; oryginał przechowywany jest w zbiorach Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Dodatkowo opis autorski, wykorzystane narzędzia, rodzaj drewna, wymiary deski ze wskazaniem różnic lub identyczności oraz sposób wykonania, czyli jakie materiały i skąd, posłużyły do wykonania deski z drzeworytem. Opis najlepiej zrobić w formie karteczki przyklejanej na tył deski i odbitki. Od przodu powinien być naniesiony podpis autora, data wykonania (w przypadku) odbitki jej numer.
W przypadku wyraźnych różnic wielkości deski względem oryginału, istotnych różnic wizualnych, co w sposób wyraźny odróżnia od oryginału kopię, można mówić o inspiracji, a nie wykonaniu kopii dzieła.
Zachęcamy także inne osoby do podobnych podpisów, jeżeli wykonują kopie drzeworytu płazowskiego (także dalej odbitki z nich). Wynika to w prawie polskim z autorskiego prawa osobistego, które jest prawem podmiotowym. Prawo to jest bezterminowe (nieograniczone w czasie), niezbywalne (trwale związane z twórcą) oraz nie podlega dziedziczeniu.
Autorskie prawa osobiste to między innymi uprawnienia do: autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności, nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Związane jest to szczególnie z jasną deklaracją, czy dana kopia powstała w ramach inspiracji działaniami depozytariuszy z kręgu lokalnego dziedzictwa kultury i terenu powiatu lubaczowskiego, czego dotyczy wpis do Krajowego rejestru, czy jest to działanie niezwiązane z działalnością depozytariuszy i terenem obejmującym społeczność tego lokalnego dziedzictwa kultury. Depozytariusze są otwarci na współpracę i zwiększanie zasięgu dla drzeworytu ludowego. Jest to główny cel tego wpisu, trwałe umocowanie w lokalnej społeczności dawnej tradycji związanej z ludową grafiką. Depozytariusze i lokalna społeczność, szanując działania Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie i respektując własność i wkład w badanie i promocję drzeworytu z Płazowa także uważają, że mają prawo związane z lokalną historią do udziału w korzyściach niematerialnych kolekcji płazowskiej (respektując wyżej wymienione restrykcje). To działanie ma przede wszystkim wzmacniać wartość ludowej grafiki, promować ją i budować pozycję czołowego ośrodka dla tej sztuki jaką od 2022 roku i wpisu do rejestru staje się Płazów i teren powiatu lubaczowskiego.
Krajowy rejestr dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego można nazwać jednym z narzędzi ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego w Polsce. Został stworzony w celu promowania i upowszechniania działań, które skutecznie przyczyniają się do ochrony i zachowania niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Po dokonaniu wpisu, depozytariusze stają się ambasadorami danej praktyki. Są uczestnikami inicjatyw, które mają na celu ochronę, zachowanie, dokumentowanie i promocję niematerialnego dziedzictwa kulturowego w jego tradycyjnej postaci. Często też są zapraszani na różne wydarzenia po to, aby inni mogli uczyć się z ich doświadczeń i wdrażać podobne działania u siebie. Jest to związane z tym, że posiadają wiedzę organizacyjną połączoną z głębokim zrozumieniem niematerialnego dziedzictwa kultury. Podstawową rolą depozytariuszy jest ochrona reaktywowanego dziedzictwa kultury i praktykowanie zgodne z tradycją i kulturą lokalnej społeczności i jej współczesne przetwarzanie, by nie dopuścić do jego zamrożenia. Powinni budować społeczność wokół dziedzictwa i angażować inne organizacje do ochrony dziedzictwa kultury. Depozytariusze mają za zadanie dbać o to, aby praktyki i tradycje były zachowywane w sposób zgodny z oryginalnymi formami i wartościami kulturowymi. Powinni zapobiegać wszelkim działaniom, które mogłyby prowadzić do deformacji lub komercjalizacji dziedzictwa, które mogłyby zaszkodzić jego integralności i autentyczności. Działalność ta nie powinna też służyć do autopromocji i prywatnym celom, zawsze na pierwszym miejscu powinno być dziedzictwo kultury i dobro lokalnej społeczności.
Wszelkie działania z opisami wpisu do Krajowego Rejestru dla drzeworytu płazowskiego muszą wnikać ze wspólnych ustaleń depozytariuszy, konsultacją z organizatorem i współorganizatorami wpisu. Działania nie będące wynikiem takich konsultacji są samowolnym działaniem i zgodnie z konwencją UNESCO są łamaniem podstawowych zapisów i zasad.
Oficjalne strony związane z wpisem do krajowego rejestru dla drzeworytu płazowskiego to:
http://drzeworyt.ziemialubaczowska.pl
https://www.facebook.com/drzeworytplazowski
Profil Centrum Drzeworytu w Płazowie na Facebooku znajdziesz TUTAJ, pieczę nad nim ma współorganizator praktyki Gminny Ośrodek Kultury w Narolu.
Prosimy o informację, jeżeli spotkacie się z łamaniem powyższych zasad na email: pasjonaciroztocza@gmail.com
Strona Stowarzyszenia Tegit Et Protegit: http://ziemialubaczowska.pl